«قالی بافی در ایران» از نگاه رنه دالمانی، هنرمند، تاریخ نگار فرانسوی و نویسنده کتاب «از خراسان تا بختیاری»

(رنه دالمانی در دوران قاجار دو بار به ایران سفر کرده و چون به هنر ایرانی و صنایع دستی علاقه مند بوده، در سفرنامه اش بسیار به آنها اشاره کرده است. مطالعه این کتاب برای علاقه مندان به هنر ایرانی خالی از لطف نیست. مطالب این مقاله از جلد دوم کتاب او، ترجمه غلامرضا سمیعی، اقتباس شده است.)

 در ایران قالی بافی یک حرفه ی حقیر و عاری از حرمت تلقی نمی شود و زنان طبقات ممتاز و ثروتمند افتخار می کنند که هنرمندی خود را با بافتن قالی های بسیار ظریف برای منزلشان، به نمایش بگذارند.

سابقا در مشرق زمین هنر قالی بافی به زنان و دختران جوان اختصاص داشت اما با رواج تجارت قالی، تعداد زنان قالی باف پاسخگوی تقاضاها نیست و حداقل در شهرهای بزرگ، مردان و پسران نیز برای بافتن قالی آموزش می بینند.

قالی بافان مرد و زن هرگز برای بافت، مدلی در برابرشان ندارند و نقشه را از حفظ هستند و در این مورد باید از چنان مهارت و دقتی برخوردار باشند که در پیاده کردن گل و بوته ها و شاخ و برگ های غالبا بسیار پیچیده در متن و یا حاشیه قالی دچار اشتباه نشوند. وقتی  اجرای نقشه ای بسیار مشکل در بین است، کارگران به وسیله یکی از استادکاران کارگاه هدایت می شوند که با آواز هر رنگ را که موقع به بکار بردن آن باشد، اعلام می کند.

عالی ترین نمونه قالی، قالی هایی است که برای زینت تالارهای پذیرایی کاخ شاه یا مساجد تدارک می گردد. این قالی ها عموما تحت نظر شهره ترین استادکاران بافته می شود و گرانبهاترین و زیباترین فراورده های هنر مشرق زمین اند.

قالی درجه اول، قالی هایی است که به عنوان جهیزیه به دختران داده می شود و غالبا از هنری بسیار خارق العاده و مواد اولیه گرانبها برخوردار است. برای زن ایرانی قالی جهیزیه، در حکم حلقه زرینی است که در تمدن اروپایی هنگام ازدواج بین زن و شوهر جوان رد و بدل می شود  به همین جهت به ندرت اتفاق می افتد که زنی حاضر شود در دوران حیات خود از این طرفه گرانبها جدا شود. قالی جهیزیه معرف هنرمندی و چابک دستی زنی است که آن را بافته، در حقیقت یک قالی تمام عیار بهترین معرف پرحوصلگی و لیاقت و حسنِ تشخیصِ بافنده خویش است.

مهم ترین مراکز بازار قالی در ایران عبارتنداز: تبریز، همدان و مشهد. تعداد زیادی از قالی های ایران به قسطنطنیه فرستاده می شود و از آنجا به سراسر دنیا ارسال می گردد.